دومین نشست از نشست های بررسی ترجمه های قرآنی اساتید مشهد مقدس تحت عنوان "ترجمان وحی" با همکاری مشترک مرکز فعالیت های قرآنی جهاد دانشگاهی مشهد و دانشکده علوم قرآنی مشهد با موضوع ترجمه ادبی و زیباشناسانه قرآن کریم استاد کمال الدین غراب در محل دانشکده مشهد برگزار شد.

این نشست با حضور دکتر محمدجواد توکلی خانیکی و دکتر کبری راستگو، از اعضای هیأت علمی دانشکده علوم قرآنی مشهد به ترتیب به عنوان ناقد و دبیر نشست و با حضور جمعی از اساتید، دانشجویان و کارکنان منعقد گردید.

محمدجواد توکلی خانیکی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در این نشست در خصوص کتاب ترجمه ادبی و زیباشناسانه  قرآن کریم کمال الدین غراب، اظهار کرد: باید در نقد، ویژگی های مثبت و ایرادات را بررسی کنیم و از عنوان این اثر پیداست که باید با تکیه بر ادبیات و رویکردهای زیبایی شناختی روبه‌رو باشیم.

وی ادامه داد: نکات مثبتی که قابل توجه است چاپ بسیار مرغوب می باشد که از ورق گلاسه استفاده شده و عمر این کتاب را افزایش می‌دهد. در ابتدای هر سوره مکی و مدنی بودن، تعداد آیات و نوع قرائت که حفص از عاصم است نیز مشخص شده است. ادبیات روان و قابل فهمی دارد و هر کس که با سواد باشد می‌تواند این ترجمه را به راحتی متوجه شود و این موضوع نشان‌دهنده آن است که مترجم به زبان مبدأ و مقصد مسلط است.

توکلی خانیکی افزود: ترجمه هم به صورت تفکیک شده در صفحه سمت چپ مصحف گذارده شده و شماره صفحه نیز یکی است. در ترجمه نیز اگر نیاز بوده پی نوشت‌هایی مطرح شده که از منابع معتبر برای تبیین آنها استفاده شده است، کتاب‌نامه‌ای نیز ذکر شده که معمولاً مرسوم نبوده است. در قرآن های دیگر نیز نام ویراستار ذکر نمی شود، اما در این قرآن نام ویراستار نگاشته شده است.

وی تصریح کرد: اگر قاری، قرآن را با خط عثمان طه بخواند موارد و نکات تجویدی اعم از ادغام و اخفاء و.‌. را متوجه می‌شود و واضح و مبرهن است، اما اشکالی که در خط این مصحف دیده می‌شود آن است که تنوین‌ها را نشانه‌دار نگذاشته و از نظر محتوایی نیز ترجمه‌ای عامه فهم است، به عنوان مثال در ترجمه‌ها برای حروف مقطعه نوشته شده که رمزی است بین خدا و پیامبر(ص)، اما در این ترجمه عیناً خود حروف مقطعه نگاشته شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم بیان کرد: ترجمه این اثر نسبتاً اقناعی است و می‌توان در ترجمه برخی آیات به زبان مبدأ نزدیک شد. این ترجمه واژگان را حداکثری معنا کرده است، به عنوان مثال شیطان در اکثر ترجمه‌ها شیطان معنا شده، اما در اینجا به اهریمن تعبیر شده و این موضوع نشان‌دهنده آن است که مترجم می‌خواهد ماهیت واقعی شیطان را مشخص کند.

توکلی خانیکی در خصوص اشکالات و ایراداتی که به این ترجمه قرآن وارد است گفت: در این ترجمه بسم الله الرحمن الرحیم را اینگونه معنا کرده‌اند: «به نام خداوند مهر گسترده مهربان»، که به نظر بنده اگر می‌گفتند مهرورز به واقعیت نزدیک‌تر بود و در بعضی جاها ترجمه تلفیقی داشته‌اند.

وی ادامه داد: قال را گفتا معنا کرده‌اند که البته اشکال نیست و می‌توان جزو ویژگی‌های این ترجمه دانست و در جایی رکن را استن تعبیر کرده اند که واژه ناملموسی است. در مواردی نیز تأکید موجود در آیه خیلی ظهور و بروز ندارد که البته این ضعف مشترک همه ترجمه‌هاست که مترجم از جهت زبانی کم می‌آورد و زبان فارسی در برابر عربی ضعیف است.

توکلی خانیکی بیان کرد: آیه «مثل الّذین اتّخذوا منْ دون اللّه أوْلیاء کمثل الْعنْکبوت اتّخذتْ بیْتًا ۖ وإنّ أوْهن الْبیوت لبیْت الْعنْکبوت ۖ لوْ کانوا یعْلمون» را بدین صورت گفته‌اند که عنکبوت تارتن در صورتی که در علم ثابت شده است که برخی عنکبوت‌ها تار نمی‌تنند، ضمن اینکه تار محل شکار عنکبوت بوده و خانه آن نیست و اگر به معنای وسیع‌تر نگاه کنیم کرم ابریشم هم تار می‌تند پس این ترجمه اشتباه است.

این استاد دانشکده علوم قرآنی مشهد اظهار کرد: در این قرآن وحی به سروش ترجمه شده است و خیلی از عامه مردم شاید این ادبیات را  نپسندند و نشناسند، بعضی واژه‌ها باید مطابق سیاق معنا شود و ایشان در آیه «قالوا یا شعیْب أصلاتک تأْمرک أنْ نتْرک ما یعْبد آباؤنا أوْ أنْ نفْعل فی أمْوالنا ما نشاء ۖ إنّک لأنْت الْحلیم الرّشید» واژه صلاة را به نماز و نیایش معنا کرده‌اند، در صورتی که سیوطی و خیلی از علمای دیگر «دین» معنا کرده‌اند.

توکلی خانیکی گفت: در مواردی ترجمه به کل اشتباه است مانند آیه «نحْن نقصّ علیْک أحْسن الْقصص بما أوْحیْنا إلیْک هٰذا الْقرْآن وإنْ کنْت منْ قبْله لمن الْغافلین» که واژه قصص مفرد است و در این ترجمه بهترین داستان‌ها معنا شده است و در آیه «ان الله علی کل شی قدیر» ایشان کل شی را همه کار معنا کرده‌اند که باید همه چیز معنا می‌شد که از حیث واژگانی اشتباه ترجمه شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در خاتمه گفت: بعضی از استعاره‌ها نیز متفاوت معنا شده و در دو آیه، متفاوت ترجمه شده است،مانند «ما قدمت ایدیهم» در سوره‌های بقره و نبأ. ترجمه بعضی از کلمات با واژه مقابل آن هماهنگ نیست مانند وحی که نقطه مقابل آن هوی است در آیه «و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی» که این طور معنا کرده‌اند این اندرزها چیزی جز سروشی که به آن سروش می‌شود نیست.