ظلم به زنان در برخی کشورهای اسلامی محصول خوانش‌های نادرست از اسلام است
مدیر خانه قرآن و عترت سیده نفیسه(س)، با تأکید بر اینکه قرآن و روایات احترام زیادی برای زن قائل است و حقوق او را متناسب و عادلانه مورد حمایت قرار داده است، گفت: اگر در برخی کشورهای اسلامی شاهد ظلم به زنان هستیم، به خاطر خوانش‌های نادرست از اسلام و شرایط فرهنگی اجتماعی آنان است که ربطی به اسلام ندارد.
به گزارش ایکنا از خزاسان رضوی، نفیسه مرادی، مؤسس و مدیر خانه قرآن و عترت سیده نفیسه(س)، شامگاه هشتم اردیبهشت ماه در نشست علمی «چرایی ناسازگاری وضعیت زن مسلمان در واقعیت اجتماعی با جایگاه او در اسلام» که به همت دانشکده علوم قرآنی مشهد برگزار شد، در راستای ضرورت پرداختن به این موضوع با اشاره به تحولات اروپا در عصر روشنگری و تاثیر آن بر کشورهای اسلامی، گفت: در عصر روشنگری حق الهی پادشاهان و طبقات اجتماعی برچیده شد، و حاکمیت با مردم در یک سطح قرار گرفت و هم خود مردم با هم برابر شدند و نظام طبقاتی و پادشاهی برچیده و نظام جمهوری جایگزین آن شد.
وی با بیان اینکه در همین دوران اولین حقوق بشر به رشته تحریر در آمد، افزود: برخی زنان مدعی شدند در قوانین جدید منظور از حقوق بشر حقوق مردان است و وقتی قرار است همه مردم با هم و با حاکمیت برابر باشند چرا زنان و مردان برابر نباشند و چرا زنان شهروند درجه دو هستند. از اینجا جرقه حرکت‌های فمنیستی زده و بحث برابری زن و مرد مطرح شد و در نقاط مختلف اروپا و آمریکا گسترش یافت.
مرادی با بیان اینکه اندیشه‌های مدرن از طریق ترکیه، مصر، هند و ایران وارد جهان اسلام و تحولات مختلفی را در عرصه‌های گوناگون به‌وجود آورد، اظهار کرد: رویارویی مستقیم اروپاییان مدرن با جهان اسلام باعث شد آنان برخی قوانین اسلامی مرتبط با زنان مانند حجاب، ارث و دیه آنان و اینکه زنان باید در خانه بمانند و ... مورد هجمه قرار دهند؛ همین امر واکنش علما و اندیشمندان مسلمان را به دنبال داشت.
وی افزود: مثلاً قاسم امین کتاب المصریون را در مواجهه با این هجمه‌ها نوشت و از قوانین اسلامی زنان دفاع کرد ولی بعداً تغییر نگاه داد و نسبت به مسئله حجاب زنان منتقد شد و کتاب "تحریر المراه" را نوشت. موضوع دیگر ناراضی بودن خود زنان مسلمان از وضعیت موجودشان بود؛ زنان نسبت به محدودیت قوانین مانند اذن خروج از همسر، لزوم سفر با محرم، عدم تصدی در اموال و ... معترض بودند و بعضاً برخی از محدویت‌ها هیچ ارتباطی با اسلام هم نداشت.
مؤسس خانه قرآن و عترت سیده نفیسه(س) با بیان اینکه سالیان قبل برای دختران طلاب کشورهای آسیایی آفریقایی با فرهنگ‌های گوناگون قرآن و سیره و پیشوایان تدریس می‌کردم، اضافه کرد: یکی از مادران دختر ۹ ساله پاکستانی که در کلاس بود، به من گفت به دخترم بگویید در خانه هم حجابش را رعایت کند زیرا در خانه در حضور پدر و برادرش سرش را نمی‌پوشاند؛ این صرفاً یک رسم محلی است که ربطی به اسلام ندارد اما نوعی فشار اجتماعی را به دختران و زنان وارد می کند؛ از این مورد، نمونه‌های متفاوتی در هر کشوری متناسب با شرایط آن وجود دارد.
مرادی افزود: برای درک تفاوت شرایط کنونی زنان با جایگاهشان در اسلام لازم است آیات، روایات و سیره عملی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بررسی شود. آیات قرآن در این باره دو دسته است؛ حقوقی و اخلاقی؛ آیات ارث، مهریه و نفقه در شرایطی نازل شدند که در دوره جاهلیت خود زنان هم میراث بودند و به ارث می‌رفتند؛ مهریه برای این است که مرد مهر و محبت خود را به زن نشان دهد ولی در برخی کشورهای اسلامی، دختر در ازای مهریه فروخته می‌شود و مبلغ هم به پدر دختر تعلق می‌گیرد.
جایگاه والای زن در آیات قرآن و روایات
مدیر خانه قرآن و عترت سیده نفیسه اضافه کرد: برخی آیات هم مانند ۱۹ نساء، اخلاقی است؛ قرآن فرموده است: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ کَرْهًا...؛ ای اهل ایمان! برای شما ارث بردن از زنان در حالی که خوشایند شما نیستند [و فقط به طمع به دست آوردن اموالشان پس از مرگشان با آنان زندگی می کنید] حلال نیست. و آنان را در تنگنا و فشار مگذارید تا بخشی از آنچه را [به عنوان مهریه] به آنان داده اید پس بگیرید، مگر آنکه کار زشت آشکاری مرتکب شوند و با آنان به صورتی شایسته و پسندیده رفتار کنید و اگر [به علتی] از آنان نفرت داشتید [باز هم با آنان به صورتی شایسته و پسندیده رفتار کنید] چه بسا چیزی خوشایند شما نیست و خدا در آن خیر فراوانی قرار می دهد.
وی ادامه داد: روایات متعددی هم درباره حفظ حرمت زن داریم از جمله اینکه پیامیر فرموده‌اند بهترین شما کسی است که نسبت به زنان و دخترانش نیکوکارتر باشد؛ در وصیتنامه هم که فرد مهم‌ترین نکات را می‌نویسد حضرت امیر(ع) فرمودند: الله الله فی النساء و ما ملکت ایمانکم.
مرادی با اشاره به سیره عملی ائمه(ع) در مواجهه با زنان و دخترانشان، بیان کرد: در مورد پیامبر(ص) گزارشات تاریخی متعدد از برخورد نیک با حضرت زهرا(س) و سایر زنان و دایه‌شان وجود دارد. لباسشان را خودشان می‌شستند، اتاقشان را خودشان جارو می‌زدند و حتی تا این حد هم از زنانشان توقع و انتظاری نداشتند؛ وقتی فاطمه(س) به منزل ایشان می‌آمد، تمام قد در برابر ایشان می‌ایستاد.
مرادی بیان کرد: پیامبر(ص) کنیزی به نام ام ایمن داشتند و پیامبر عبای خود را پهن می‌کرد تا ام ایمن روی آن بنشیند. حضرت علی(ع) هم در مراوده با همسرش فاطمه زهرا(س) بسیار محترمانه برخورد می‌کردند؛ بعد از جنگ جمل نیز همسر پیامبر(ص) را با احترام و در محافظت ۴۰ زن نظامی به مدینه برگرداندند. حمیده بانو همسر امام صادق(ع) هم در پاسخ به سؤالات دینی مردم نقش مهمی داشتند و حتی وجوهات شرعیه مردم را جمع‌آوری می‌کردند.
وی ادامه داد: در اسلام چنین روش و منشی نسبت به زن وجود دارد ولی در عمل در برخی جوامع اسلامی شاهدیم که زنان مورد آزار و کتک شوهرانشان قرار می‌گیرند و حقوق آنان را نمی‌دهند یا یک سری محدودیت‌هایی مانند حق تحصیل، اشتغال و ... دارند یا نمی‌توانند نماینده مجلس و وزیر و ... شوند. زنان در افغانستان، حق تحصیل در دانشگاه ندارند یا در برخی کشورها و مناطق، زنان به تنهایی حق خرید و سفر و ... ندارند و متأسفانه این کارها با رنگ و لعاب دینی به خورد مردم داده می‌شود.
مرادی با بیان اینکه در مصر، ۳۵ درصد زنان خشونت جنسی و فیزیکی را تجربه می‌کنند و نرخ سواد زنان یمنی حدود ۴۸ درصد است در حالی که بیش از ۸۳ درصد مردانشان باسواد هستند، گفت: در پاکستان دستمزد زنان در شرایط یکسان با مردان ۳۳ درصد کمتر است. همچنین در کشورهای اسلامی به خصوص پاکستان و کشور هند قتل‌های ناموسی و زن‌کشی رواج دارد.
دیدگاه صاحب‌نظران درباره چرایی تنزل جایگاه زنان
پژوهشگر مطالعات اسلامی زنان با بررسی دلایل تفاوت واقعیت اجتماعی با حقیقی اسلامی جایگاه زن از نظر اندیشمندان و علمای اسلام، اضافه کرد: فاطمه مرنیسی، دلیل تفاوت وضعیت زنان را با آنچه اسلام فرموده است به تفکرات خلیفه دوم مرتبط می‌کند؛ مثلاً در دوره پیامبر(ص) زنان و مردان از یک در وارد و خارج می‌شدند و پرده هم در مسجد نبود ولی او در جداگانه ایجاد کرد و حتی برای مهریه زنان هم قانون متفاوتی وضع کرد. او همچنین خانه‌نشینی زنان را دلیل دیگر برشمرده است یعنی خانه‌نشین کرده زنان و تأکید بر روایاتی چون جهاد المراه حسن التبعل سبب شد تا زنان عقب بمانند.
وی افزود: علامه محمدحسین فضل‌الله، صاحب تفسیر من وحی القرآن گفته است انحراف در مسائل زنان به دنبال انحراف در خلافت رخ داد زیرا ولایت به سمت پادشاهی حرکت کرد؛ او نقش خلیفه دوم را از زاویه دیگر مؤثر می‌داند یعنی او مانع ثبت و ضبط احادیث دانست لذا وضعیت زنان به اینجا رسید. محمدمهدی شمس‌الدین می‌گوید رشد خرافات و کاهش آگاهی مردم از دلایل این کار بوده است. وی تأثیر افکار وارداتی و تأثیرپذیری برخی از فقها از شرایط عصر خود را هم از جمله دلایل این موضوع می‌دانند.
پژوهشگر برتر شانزدهمین جشنواره ملی پایان‌نامه‌های قرآنی، افزود: دوروتی کراولسکی هم خوانش زرتشتی از قرآن توسط غزالی را عامل این مسئله برشمرده است. غزالی با تأثیرپذیری از نسخه متأخر زرتشتی که از غرب ایران نشئت گرفت، زن و شر و شیطان را به یکدیگر پیوند داد و زن را ابزار شیطان برای انحراف مرد معرفی کرد و به آن رنگ و لعاب اسلامی داد که باعث ایجاد نگرش منفی به زن در جهان اسلام شد. او حضور زنان را در مساجد محدود کرد، مشورت با زن را جایز نمی‌داند و ازدواج را هم آفت می‌داند و می‌گوید فقط باید با نیت فرزندآوری ازدواج شود نه با نیت ارضای شهوات جنسی.
وی با بیان اینکه غزالی چون موقعیت برجسته‌ای داشت تفکر او تأثیر منفی زیادی بر وضعیت زنان در جهان اسلام گذاشت، اظهار کرد: نتایج و تبعات همه آنچه رخ داده در دو حوزه فردی و اجتماعی برای زنان اثر خود را نشان داد. اول اینکه نگرش منفی به زن در میان مسلمانان شکل گرفت و زن مایه فتنه و گمراهی تلقی شد؛ دوم رسالت زن فقط به انجام امور منزل، بارداری، زایمان و بهره‌وری جنسی مرد از وی حتی بر روی شتر محدود گردید و در بعد اجتماعی زن از تصدی بسیاری از مناصب منع گردید و آزادی او در اجتماع محدود شد.
مرادی با بیان اینکه این تصویر، کرامت انسانی زن را افول داد و او را از حق آموختن علم و دانش محروم کرد، افزود: در دوره قاجار می‌گفتند به زنان سواد یاد ندهید زیرا نامه عاشقانه می‌نویسند.
این پژوهشگر در پایان تأکید کرد: از یک سو علل مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی باعث وضعیت کنونی زن مسلمان شده است از سوی دیگر خوانش‌های مختلف از اسلام و اینکه قدرت‌های سیاسی از کدام خوانش حمایت کنند، در ایجاد چالش‌های مختلف برای زنان مؤثر هستند.
نظر دهید